Wole – Tarczyca

Położony u podstawy szyi przed tchawicą gruczoł tarczowy, czyli tarczyca, wymaga jodu do wytwarzania życiowo ważnych hormonów. Jeśli pokarm nie zawiera dostatecznej ilości jodu, gruczoł zaczyna się rozrastać, usiłując sprostać zapotrzebowaniu na odpowiednią ilość hormonów. W niektórych przypadkach powiększona tarczyca tworzy wole, które sprawia dolegliwości lub zaczyna produkować hormony w nadmiarze, zachodzi więc konieczność chirurgicznego usunięcia wola.

Wole bywa jedną z wielu odmian rozrostu tarczycy – gruczołu leżącego u podstawy szyi. W chorobie Basedowa powiększeniu ulega tarczyca w całości. Inny rodzaj, zwany wolem guzkowym, powstaje, gdy w tarczycy rozwinie się jeden lub więcej guzków, czyli gruczolaków produkujących zwiększoną ilość hormonów tarczycy. Wole może po jakimś czasie ustąpić samoistnie, bez interwencji medycznej, lub być objawem innej, niekiedy ciężkiej, choroby tarczycy wymagającej opieki lekarskiej.

Wole może powstać, gdy tarczyca wytwarza albo za dużo (nadczynność tarczycy), albo za mało (niedoczynność tarczycy) hormonów. Do rozwoju wola może dochodzić, gdy przysadka mózgowa pobudza rozrost tarczycy w celu zwiększenia produkcji hormonów. W większości przypadków jednak wole powstaje wskutek niedoboru jodu, który jest niezbędnym składnikiem hormonów produkowanych przez tarczycę. Aby skompensować ten niedobór, tarczyca zaczyna się powiększać. Niekiedy do wyrównania niedoboru jodu wystarcza niewielkie powiększenie gruczołu. Jednak gdy wole jest duże i powoduje trudności w oddychaniu, musi być leczone lub usunięte chirurgicznie.

Innym rodzajem jest wole sporadyczne, które powstaje wtedy, gdy pokarm zawiera zbyt dużo substancji wolotwórczych występujących w roślinach, takich jak soja, kapusta, brzoskwinie, orzeszki ziemne lub szpinak. Substancje te mogą hamować produkcję hormonów, wpływając na przemianę jodu w tarczycy. Podobne działanie mają niektóre leki, np. jodki, propylotiouracyl i fenylobutazon.

Wole może być na tyle duże, że daje się je dostrzec lub wymacać na szyi, ale też może pozostawać niezauważone, dopóki lekarz go nie wykryje przy rutynowym badaniu. Przede wszystkim należy stwierdzić, czy wole nie jest objawem innej choroby tarczycy. Służy do tego test wychwytu jodu promieniotwórczego, rejestrujący, ile jodu tarczyca pochłania w określonym czasie. Większy niż normalnie wychwyt wskazuje na nadczynność, mniejszy – na niedoczynność tarczycy. Są też testy do oznaczania poziomu hormonu tarczycy we krwi.

Wole może nie wymagać leczenia, zwłaszcza jeżeli jest małe i w wystarczającym stopniu zwiększa produkcję hormonów tarczycy.
Jeżeli jednak wole powstaje wskutek nadmiaru produkcji hormonów lub nie wyrównuje dostatecznie niedoboru hormonów albo powoduje dolegliwości – należy zwrócić się o pomoc do lekarza.