Tiki i kurcze są to mimowolne ruchy pojedynczych mięśni lub grupy mięśni; ich przyczyny mogą być różne – od błahych do bardzo poważnych.
Ruchy mimowolne, takie jak potrząsanie ramieniem, drganie ust czy mruganie, mogą być oznaką niewielkiego zaburzenia psychicznego. Najczęściej występują u dzieci w wieku 7—14 lat i mają podłoże nerwicowe, ustępują z wiekiem, w rzadkich przypadkach mogą trwać do wieku młodzieńczego. Zaburzenie to obserwuje się u około 25% dzieci, jest częstsze u chłopców (2:1).
Ruchy mimowolne, w tym drżenie lub potrząsanie, mogą być również spowodowane zatruciem kofeiną (które zdarza się u osób wypijających więcej niż 5 filiżanek kawy w ciągu 12 godzin), pojawiają się też u alkoholików powstrzymujących się przed piciem alkoholu.
Tiki lub drgania nierzadko towarzyszą schorzeniom neurologicznym, określane są wówczas jako dyskinezy (patrz: Choroba Parkinsona). Dyskinezy mogą pojawić się wskutek poporodowego uszkodzenia mózgu, urazu głowy, a także w wyniku ubocznego działania leków stosowanych w psychiatrii oraz leku przeciwwymiotnego – metoklopramidu. Dyskinezy objawiają się skurczami mięśni, wykonywaniem nerwowych ruchów, szarpnięciami lub wykręcaniem ciała; wszystkie wymienione objawy mogą wystąpić równocześnie.
Przejściowe tiki mogą być spowodowane także przez fenotiazyny i środki pobudzające ośrodkowy układ nerwowy oraz przez stres i zmęczenie. Schorzenie może być także dziedziczne.
Zespół Tourette’a jest chyba najlepiej poznaną chorobą, której istotą są liczne tiki. Nosi nazwisko francuskiego neurologa, Georges’a Gilles’a de la Tourette’a, który opisał jej objawy w 1885 roku. Rozpoczyna się w dzieciństwie i trwa do końca życia. Jej przyczyna pozostaje nieznana. Jest częstsza wśród mężczyzn (3:1).
Zespół Tourette’a może przebiegać łagodnie, w formie prostych tików, lub przybrać w miarę upływu czasu postać rozwiniętą. U chorych obserwuje się gwałtowne mimowolne ruchy głowy, szyi i nóg, wykrzywianie twarzy, przymusowe wydawanie dźwięków (pokasływania, chrząknięcia, warknięcia); u 50% chorych występują mimowolne nieprzyzwoite wypowiedzi. Nie ma skutecznego leczenia zespołu Tourette’a. Leki psychotropowe, np. haloperidol, pomagają na pewien czas zmniejszyć częstość gwałtownych ruchów i wydawania głosu.