Stres

Stres jest reakcją organizmu, w tym także psychiki, na trudną sytuację. Już w zamierzchłych czasach człowiek nauczył się wyzwalać w sobie reakcje na stres, które pozwoliły mu na przetrwanie. Dobrym przykładem jest sposób reagowania lękiem i ucieczką. Nadnercza wyzwalają wtedy duże ilości hormonu – tzw. epinefryny lub adrenaliny – który aktywuje mechanizmy obronne organizmu: serce zaczyna szybko bić, ciśnienie wzrasta, mięśnie napinają się, a źrenice oczu rozszerzają. Te odpowiedzi obronne organizmu umożliwiają skoncentrowanie uwagi na niebezpieczeństwie, ucieczkę lub atak.

Oczywiście nie wszystkie wydarzenia stresujące wywołują tak drastyczne i szybkie reakcje organizmu. Ciężkie choroby, śmierć kogoś bliskiego, utrata pracy lub partnera – mogą być tak samo stresujące, i również może dojść wówczas do dysfunkcji fizycznej i psychicznej. Czasami błahe przyczyny wywołują bardzo silne reakcje uniemożliwiające podjęcie najzwyklejszych decyzji – jakie zrobić zakupy, w co się ubrać i jak załatwić sprawy zawodowe. Niektórzy ludzie załamują się pod wpływem stresu, inni reagują mobilizacją. Różnice są związane z osobistym stosunkiem do życia.

Ciągły, długotrwały stres zmniejsza siły obronne organizmu, powoduje przewlekłe zmęczenie, utratę apetytu lub odwrotnie – nadmierne łakomstwo. Poczucie zagrożenia i bezcelowości swojego działania może prowadzić do depresji. Jednocześnie obniżają się reakcje obronne, immunologiczne i łatwo wtedy dołączają się różne choroby. Ciągły stres – spowodowany rzeczywistymi lub wyimaginowanymi przyczynami – może spowodować nadciśnienie, zmiany chorobowe w sercu, a nawet raka. Depresja pourazowa, której objawy powstają natychmiast lub wiele miesięcy po przeżytym stresie, może trwać całe życie i jest trudna do leczenia.

Stres występuje w sytuacji, kiedy zachodzi dysproporcja pomiędzy twoimi dążeniami i żądaniami a możliwością radzenia sobie z nimi. Niektóre zawody są bardzo stresujące, na przykład praca związana z zagrożeniem życia. Wydarzenia i sytuacje, z którymi nie możesz się uporać, wywołują stres: utrata pracy, problemy finansowe, brak poczucia bezpieczeństwa, żałoba lub rozwód. Sytuacje pozytywne, jak choćby ślub czy wyróżnienie w pracy, są również sytuacjami stresowymi. Istnieją także inne przyczyny stresów: choroba, samotność, ból lub czynniki emocjonalne. Efektem końcowym jest kumulowanie się tych wszystkich czynników, a każdy człowiek ma pewne granice tolerancji stresu.

Diagnoza stresu polega na rozpoznaniu i zrozumieniu objawów – zarówno fizycznych, jak i psychologicznych – u siebie i u innych ludzi. Psychologowie używają różnych testów i kwestionariuszy do identyfikowania potencjalnie stresujących wydarzeń. Bierze się w nich pod uwagę wiele czynników stresogennych, nie tylko negatywnych, ale także pozytywnych, wszystkie jednak oznaczają jakąś zmianę, np. zmianę pracy, miejsca zamieszkania, narodziny dziecka.

Nie powinieneś trwać w przekonaniu, że musisz sam dawać sobie radę ze stresem. Często druga, życzliwa osoba pomoże rozwikłać problem pozornie nie do rozwiązania. Może to być psycholog, terapeuta, psychiatra, przyjaciel, ksiądz. Ucząc się nowych technik, możesz sam zawczasu przygotować się do ewentualnych sytuacji stresowych.

Jeżeli wiesz, że twoje reakcje stresowe występują z powodu konkretnej sytuacji, np. z powodu śmierci kogoś bliskiego, lekarz może czasowo przepisać leki uspokajające, jak diazepam. Leczenie takie jest bardzo skuteczne, pod warunkiem że trwa krótko, nie dłużej niż kilka dni, ponieważ długotrwałe leczenie może prowadzić do uzależnienia.

Lekarz może zalecić psychoterapię jako analizę sytuacji stresujących i znalezienie z nich wyjścia. Terapia grupowa jest zalecana szczególnie tym osobom, które na co dzień napotykają powtarzające się stresy. Leczenie depresji pourazowej wymaga częstych konsultacji i czasami leków uspokajających lub przeciwdepresyjnych.