Laktoza – cukier znajdujący się w mleku krowim – jest trawiona w jelicie cienkim przy udziale enzymu laktazy, który rozkłada laktozę na dwa cukry proste. Jeżeli istnieje niedobór lub brak tego enzymu, cukier zawarty w mleku nie zostaje strawiony. Przechodzi dalej do jelita grubego, gdzie jest fermentowany przez bakterie produkujące wodór, dwutlenek węgla i kwasy organiczne. Fermentacja wywołuje biegunkę, wzdęcia i bóle brzucha.
Noworodki potrzebują dużo laktazy do trawienia pokarmu. Przez kolejne lata życia ok. 2/3 ludzi powoli traci zdolność produkowania laktazy. Zależy to jednak od obszaru, na którym żyją. W Europie Północnej i Środkowej od zarania dziejów ludzie spożywali mleko krowie i organizm ich przystosował się do stałej produkcji laktazy, natomiast mieszkańcy południowej Europy, Afrykanie, Azjaci i rdzenni Amerykanie w 75-100% w wieku dojrzałym wykazują cechy nietolerancji laktozy.
Pierwotna nietolerancja laktozy może wystąpić w każdym wieku, ale zwykle zaczyna się pomiędzy 3. a 13. rokiem i trwa całe życie. Wtórna nietolerancja laktozy występuje w przypadku, kiedy błona śluzowa jelita cienkiego zostaje zniszczona z powodu biegunki lub leków, takich jak środki nie-steroidowe przeciwzapalne, aspiryna i antybiotyki, które mogą hamować produkcję laktazy przez wiele tygodni.
Rzadziej występuje wrodzona nietolerancja laktozy, w której jelito cienkie w ogóle nie produkuje tego enzymu. Spożywanie nawet niewielkich ilości laktozy wywołuje objawy kliniczne i jest groźne szczególnie dla noworodka, ponieważ biegunka prowadzi do szybkiego odwodnienia. Schorzenie to ujawnia się w pierwszym tygodniu życia; dziec ko natychmiast musi otrzymać dietę bezlaktozową.
Czasami nietolerancja laktozy mylona jest z kolką niemowlęcą. Dzieci, które w wieku niemowlęcym nie tolerują laktozy, w wieku 1 0 lub 12 lat mogą jeść wszystkie produkty mleczne.
Osoby z pierwotną nietolerancją laktozy produkują coraz mniej laktazy w miarę wzrastania i w wieku dojrzałym mają tylko 10% tego enzymu w stosunku do okresu poporodowego. Dzieje się tak u mieszkańców Azji, Afryki i rejonów subtropikalnych, ponieważ spożywają oni mleko tylko w okresie wczesnodziecięcym.
Wtórna nietolerancja laktozy spowodowana jest przebytą chorobą, ubocznym działaniem leków, a nawet zmianami środowiskowymi, jednak jest przemijająca.
Wrodzona nietolerancja laktozy występuje zaraz po porodzie i spowodowana jest defektem genetycznym.
Rozpoznanie nietolerancji laktozy może być postawione na podstawie porównania okresu bezobjawowego z objawami występującymi po spożyciu laktozy, np. w mleku. Najbardziej dokładnym testem diagnostycznym jest oznaczenie stężenia wodoru w powietrzu wydechowym. Laktoza jest fermentowana przez bakterie w jelicie grubym. Powstają wtedy duże ilości wodoru, które przy odbijaniu przedostają się do dróg oddechowych i mogą być wykryte w czasie badania powietrza wydechowego.
Jeżeli masz wyżej wymienione objawy, możesz sam sprawdzić swoją tolerancję na laktozę, eliminując ze swojej diety wszystkie produkty mleczne na 2 tygodnie. Jeżeli wszystkie objawy mijają i po tych 2 tygodniach, gdy wprowadzasz do żywienia produkty mleczne, znowu powracają, prawdopodobnie masz nietolerancję laktozy, ale nawet wtedy możesz jeść lub pić małe ilości pokarmów zawierających laktozę bez szkody dla zdrowia.