Półpasiec jest wywołany przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca, który po aktywacji powoduje powstawanie bolesnych pęcherzyków skórnych po jednej stronie twarzy lub ciała. Typowy półpasiec zaczyna się uczuciem ogólnego rozbicia, niewielką gorączką i uczuciem mrowienia lub bólem po jednej stronie ciała. Po kilku dniach pojawiają się w tej okolicy drobne, wypełnione płynem pęcherzyki, skupione wzdłuż chorobowo zmienionego nerwu.
Z reguły zmiany te występują na klatce piersiowej, brzuchu, grzbiecie lub na twarzy, mogą się jednak lokalizować także na szyi, kończynach lub na dolnej części tułowia.
Zajęta okolica może być niezwykle bolesna, swędząca i wykazująca tkliwość. Po 1-2 tygodniach pęcherzyki goją się, tworząc strupy, chociaż ból się utrzymuje.
Głęboki ból po przebytym zakażeniu, określany jako nerwoból powirusowy, może utrzymywać się miesiącami, a nawet latami, zwłaszcza u osób starszych. Na półpasiec choruje się zwykle tylko raz, chociaż znane są przypadki nawrotu choroby.
Półpasiec jest wywoływany przez ten sam wirus, który wywołuje ospę wietrzną. U osób, które przeszły ospę wietrzną, wirus pozostaje w stanie uśpionym w komórkach nerwów rdzeniowych i może się uaktywnić w okresie osłabionej odporności, np. wskutek urazu fizycznego lub emocjonalnego albo ciężkiej choroby. Jak dotąd nie wiadomo, dlaczego u jednych wirus ulega aktywacji, u innych zaśnie.
Dotychczas nie wynaleziono sposobu zapobiegania lub zatrzymania półpaśca i chociaż podejmuje się kroki w celu skrócenia okresu choroby, najczęściej półpasiec przebiega własnym torem.
Ponieważ ból związany z półpaścem jest trudny do leczenia i może utrzymywać się długo – miesiące, a w rzadkich przypadkach nawet lata – najwłaściwszym postępowaniem jest jego wczesne i natychmiastowe leczenie.
Także wczesna opieka lekarska może zapobiec powstawaniu lub zmniejszeniu blizn, jakie półpasiec niekiedy powoduje.
Stosuje się leki zmniejszające stan zapalny i zwalczające ból. Łagodzą ból leki przeciwbólowe, takie jak aspiryna lub aminofen (acenol). Lek przeciwwirusowy acyklowir (zovirax) zastosowany doustnie, miejscowo lub dożylnie może zahamować rozszerzanie się wysypki pęcherzykowej. Podawanie przez krótki czas kortykosteroidów doustnie lub aplikowanych miejscowo w maści może zmniejszyć stan zapalny. Innym lekiem stosowanym w celu powstrzymania rozwoju pęcherzyków jest widarabina, która także łagodzi ból i przyspiesza zdrowienie. Smarowanie zmian skórnych benzoiną sprzedawaną bez recepty chroni podrażnioną skórę przed pękaniem. W razie zakażenia bakteryjnego zmian skórnych stosuje się antybiotyki. Przy bólu utrzymującym się po wygojeniu zmian skórnych stosuje się czasem trójcykliczne leki przedwdepresyjne, które w małych dawkach działają przeciwbólowo.