Niewielkie rany są nieodłączną częścią życia. Na szczęście uszkodzone tkanki ulegają szybkiemu wygojeniu, jeśli spełnione są dwa wymagania: rana jest dokładnie oczyszczona i zostaje zatamowane krwawienie.
Wyróżnia się kilka rodzajów ran:
Rana cięta, najczęściej spowodowana przez gładkie ostrze (np. nóż), ma równe brzegi. Głębokie rany cięte mogą obficie krwawić, nierzadko dochodzi do uszkodzenia mięśni, ścięgien i nerwów biegnących pod skórą. Zanieczyszczona, łatwo ulega zakażeniu. Jeżeli brzegi rany ciętej rozejdą się, może dojść do powstania szerokich blizn.
Rana szarpana powstaje w wyniku skaleczenia odłamkami szkła lub ostrym kawałkiem metalu -ma nierówne brzegi; częściej niż w przypadku ran ciętych dochodzi do uszkodzenia głębiej położonych tkanek. Ryzyko zakażenia i bliznowacenia jest duże.
Otarcie naskórka zdarza się podczas upadku na twardą, chropowatą powierzchnię. Uszkodzeniu ulegają drobne naczynia krwionośne skóry. Z powodu dużej zwykle powierzchni zranienia łatwo dochodzi do zanieczyszczenia rany i zakażenia.
Rana kłuta jest głęboka i wąska, powstaje po zranieniu paznokciem, zębem, drutem lub innym ostrym, wąsko zakończonym przedmiotem. Rzadko krwawi obficie, ale niesie ryzyko uszkodzenia narządów wewnętrznych i zakażenia, także tężcem.
Przed opatrzeniem rany należy dokładnie umyć ręce ciepłą wodą z mydłem.
Leki stosowane zewnętrznie (maści, kremy, zasypki) rzadko są zalecane, choć maści z dodatkiem antybiotyku mogą ułatwić gojenie otarć naskórka. Inne środki, np. jodyna, opóźniają gojenie i nie powinny być stosowane.
Rany cięte i szarpane. Pozwól, aby rana krwawiła przez krótki czas – z wypływającą krwią zostaną z niej usunięte zanieczyszczenia. Umyj ranę wodą z łagodnym mydłem, a następnie potrzymaj chwilę w strumieniu bieżącej wody. Do oczyszczenia rany użyj sterylnych gazików, wycierając jej brzegi od strony wewnętrznej ku zewnętrznej. Potem osusz ranę, przykładając sterylny gazik. Załóż jałowy opatrunek bezpośrednio na ranę, tak aby ją nieco ucisnąć. Kiedy ustanie krwawienie, przymocuj opatrunek przylepcem lub bandażem. Oprócz ochrony przed zakażeniem opatrunek nie dopuszcza do wysychania rany – w wilgotnym środowisku regeneracja komórek przebiega szybciej, a bliznowacenie jest mniejsze.
Otarcia naskórka. Postępowanie jest podobne jak przy ranach ciętych, ale należy zwrócić szczególną uwagę na dokładne oczyszczenie rany. Pomocne w gojeniu są maści z antybiotykiem.
Rany kłute. Dokładnie umyj okolicę rany wodą z mydłem, potem potrzymaj w silnym strumieniu wody, następnie przemyj środkiem odkażającym i przykryj opatrunkiem. Nie bandażuj rany zbyt mocno, nie aplikuj maści – całkowite jej zamknięcie zwiększa prawdopodobieństwo zakażenia.
W przypadku dużych ran najważniejsze jest opanowanie krwawienia. Najpewniejszą metodą tamowania krwotoku jest zastosowanie ucisku na ranę.
♦ Umyj ręce i załóż sterylne rękawiczki albo owiń ręce gazą lub folią dla uniknięcia ich bezpośredniego kontaktu z raną.
♦ Uspokój chorego, ułóż go na wznak, z głową nieco poniżej tułowia i uniesionymi nogami, aby zapobiec omdleniu.
♦ Unieś krwawiącą ranę powyżej poziomu serca dla zwolnienia upływu krwi.
♦ Połóż na ranę opatrunek ze sterylnej gazy lub czystego materiału i uciśnij ją, aż do zatamowania krwawienia. Ucisk powoduje zwężenie naczyń, co ułatwia formowanie skrzepu. Po ustaniu krwawienia opatrunek należy przymocować bandażem lub plastrem.