Migdałki trzecie, czyli skupiska tkanki limfatycznej znajdujące się w górnej części gardła z tyłu i powyżej migdałków podniebiennych (patrz rysunek), odgrywają szczególną rolę w dzieciństwie: wytwarzając przeciwciała, pomagają młodemu organizmowi w zwalczaniu infekcji układu oddechowego. W okresie od 3. do 7. roku życia migdałki trzecie powiększają się, zapewniając dodatkową ochronę dla płuc i innych narządów klatki piersiowej. W wieku około 8 lat migdałki trzecie zaczynają się zazwyczaj zmniejszać, znikając niemal zupełnie, zanim dziecko wejdzie w okres dojrzewania.
W przypadku infekcji lub podrażnienia dochodzi do obrzęku migdałków trzecich, które często zatykają drogi oddechowe nosa oraz trąbkę Eustachiusza, prowadzącą do ucha środkowego, powodując dyskomfort o różnym nasileniu (od łagodnego do bardzo nasilonego), trudności w oddychaniu oraz upośledzenie słuchu. Jeżeli stan taki pozostawi się bez leczenia, powiększone migdałki trzecie mogą stać się przyczyną przewlekłego zapalenia zatok, a w przypadkach o bardzo dużym nasileniu również bezdechu podczas snu, kiedy to co pewien czas w nocy dziecko przestaje oddychać na kilka sekund.
W przeszłości usuwanie migdałków trzecich oraz migdałków było rutynowym postępowaniem leczniczym i zapewne wielu starszych czytelników przebyło kiedyś podobny zabieg. Obecnie jednak lekarze lepiej rozumieją rolę migdałków trzecich w zwalczaniu infekcji, toteż adenoidektomię- usunięcie migdałków trzecich – wykonuje się o wiele rzadziej, zazwyczaj tylko w najcięższych przypadkach.
Przewlekłe problemy dotyczące migdałków trzecich są zazwyczaj spowodowane przez czynniki anatomiczne: po prostu wyrośla te stają się na tyle duże, że zatykają drogi oddechowe w nosie. Przyczyną dolegliwości może być również obrzęk migdałków trzecich, wynikający z infekcji lub podrażnienia, na przykład z powodu alergii.
Diagnostyka problemów dotyczących migdałków trzecich jest trudna, ponieważ objawy mogą wskazywać na wiele różnych chorób, a nawet po zbadaniu chorego nie zawsze udaje się stwierdzić, czy przyczyną dolegliwości rzeczywiście jest powiększenie migdałków trzecich. Niemniej jeżeli u dziecka występują nawracające infekcje ucha, zaleganie wydzieliny w nosie lub którekolwiek z wymienionych objawów, powinno ono zostać zbadane przez lekarza.
Pediatra zbada dziecko pod kątem dolegliwości uszu, nosa i gardła, a następnie prawdopodobnie skieruje je do otolaryngologa (specjalisty chorób uszu, nosa i gardła) lub alergologa w celu dokładniejszej diagnostyki. Laryngolog poza zbadaniem dziecka może również zlecić wykonanie zdjęcia rentgenowskiego, aby ocenić wielkość i kształt migdałków trzecich. Alergolog przeprowadzi prawdopodobnie badania oceniające wrażliwość na alergeny przenoszone przez powietrze, na przykład dym tytoniowy, kurz, pyłki lub sierść zwierząt.
Jeśli dolegliwości są spowodowane przez alergię, właściwym postępowaniem jest jej leczenie -na przykład podanie dziecku serii zastrzyków odczulających – lub eliminacja alergenu. Jeśli zaś wynikają z innej przyczyny, laryngolog może zalecić chirurgiczne usunięcie migdałków trzecich. Zabieg operacyjny jest leczeniem pierwszego rzutu jedynie w przypadkach ciężkiego bezdechu podczas snu, kiedy to powiększone migdałki trzecie mogą powodować długotrwały wzrost obciążenia układu sercowo-naczyniowego, a nawet prowadzić do niewydolności serca.