Rozedma płuc, potencjalnie śmiertelna choroba, charakteryzuje się zmniejszeniem elastyczności płuc, a objawia dusznością i przewlekłym kaszlem. Chociaż w rozwoju choroby odgrywa rolę wiele różnych czynników – zanieczyszczenie środowiska, przebyte choroby płuc (astma), aspekty genetyczne – rozedma jest najczęściej wynikiem długoletniego palenia papierosów. Wielu chorych z rozedmą cierpi jednocześnie na przewlekłe zapalenie oskrzeli, które wywołuje liczne dodatkowe objawy.
Nie ma skutecznego sposobu leczenia rozedmy, jej skutki są praktycznie nieodwracalne. Jeżeli jednak chory zgłosi się do lekarza w początkowym okresie choroby i zastosuje do zaleceń, istnieje szansa na zwolnienie jej przebiegu.
Istotą rozedmy jest powiększenie (rozdęcie) lub uszkodzenie pęcherzyków płucnych – cienkościennych kulistych woreczków wypełnionych powietrzem, znajdujących się na końcu drzewa oskrzelowego. Zdrowe płuca zbudowane są z ok. 300 milionów pęcherzyków, które dostarczają tlen do krwi i usuwają z niej dwutlenek węgla. Jeżeli tkanka płuc ulega uszkodzeniu, np. w wyniku palenia papierosów, proces oddychania jest utrudniony, co powoduje wzrost ciśnienia w drogach oddechowych i prowadzi do nadmiernego rozciągnięcia ściany pęcherzyków. Tkanka płuca traci elastyczność, a pęcherzyki pękają. Wymiana gazowa ulega zaburzeniu, a do krwi dostaje się coraz mniej tlenu. Chory z zaawansowaną rozedmą nie jest w stanie wykonać najprostszych czynności bez uczucia duszności.
Rozedma dotyczy najczęściej mężczyzn między 50. a 70. rokiem życia, przez wiele lat palących papierosy. Coraz częściej jednak chorują palące kobiety. Osoby cierpiące na rozedmę częściej zapadają na zapalenie płuc i oskrzeli oraz inne choroby układu oddechowego i układu krążenia. Powinny zatem być pod stałą opieką lekarską. Uzupełnieniem leczenia jest zmiana stylu życia i nauka prawidłowych technik oddychania, co wpływa na poprawę jakości życia chorego i zwalnia postęp choroby.
Główną przyczyną rozedmy płuc jest wieloletnie palenie papierosów. Składniki dymu tytoniowego uszkadzają włókna elastyczne ścian pęcherzyków płucnych, czyniąc je bardziej podatnymi na pękanie. Palenie zmniejsza również sprężystość ścian oskrzeli, klóre zapadają się podczas wydechu, uniemożliwiając całkowite opróżnienie dróg oddechowych z zalegającego powietrza. Palenie sprzyja także zachorowaniu na przewlekłe zapalenie oskrzeli.
Jedno zaciągnięcie się dymem z papierosa wystarczy, aby wywołać czasowe unieruchomienie rzęsek – ruchomych wypustek komórek wyścielających oskrzela, które biorą udział w usuwaniu zanieczyszczeń i śluzu. Pod wpływem dymu z papierosów rzęski ulegają porażeniu i przestają prawidłowo funkcjonować. Wypełnione śluzem i zanieczyszczeniami drogi oddechowe są bardziej podatne na infekcje bakteryjne, które często nawracają, prowadząc do stopniowej destrukcji tkanki płucnej.
Choroby przebiegające ze zwężeniem oskrzeli, np. astma, predysponują do rozwoju rozedmy, gdyż wywołują permanentne nadciśnienie w drogach oddechowych, które prowadzi do rozdęcia i pękania pęcherzyków płucnych. Rozedma może być także rezultatem niedoboru enzymu odpowiedzialnego za syntezę substancji wpływających na elastyczność ścian pęcherzyków. U osób z niedoborem enzymu rozedma rozwija się w wieku 30-40 lat, nawet jeśli nigdy nie paliły one papierosów.