Rozwój tężca należy podejrzewać w każdym przypadku, gdy zranieniu, otwartemu urazowi lub innej ranie towarzyszy:
♦ Sztywność karku, żuchwy oraz innych grup mięśniowych, skurcze mięśni twarzy powodujące groteskowe miny i szczerzenie zębów.
♦ Rozdrażnienie, nadwrażliwość na dźwięki i inne bodźce.
♦ Niekontrolowany skurcz mięśni żuchwy oraz karku.
♦ Bolesne skurcze wszystkich grup mięśniowych.
Dodatkowo stwierdza się niepokój ruchowy, utratę apetytu oraz ślinotok.
ZGŁOŚ SIĘ DO LEKARZA, JEŚLI:
♦ Ukąsiło cię zwierzę lub skaleczyłeś się narzędziem zanieczyszczonym ziemią, odchodami lub kurzem, a ostatni zastrzyk uodparniający przeciwko tężcowi otrzymałeś ponad 10 lat temu. Zakażenie tężcem może mieć skutek śmiertelny i musi być natychmiast leczone.
Objawy tężca występują niemal wyłącznie u osób nieszczepionych lub szczepionych w niewłaściwy sposób. Zanieczyszczenie rany ziemią, kurzem lub śliną zwierząt wcale nie znaczy, że musi dojść do rozwoju zakażenia i toksemii. Wiele zależy od tego, jak głęboka jest rana i jak dobrze została oczyszczona. Bakterie będące przyczyną choroby mogą rozwijać się tylko w warunkach beztlenowych, a więc w ranach bez dostępu powietrza. Dlatego wszystkie rany najlepiej w miarę możliwości pozostawić otwarte, pod niewielkim opatrunkiem ochronnym umożliwiającym przewietrzanie.
W większości objawy tężca rozwijają się u tych, którzy uważają, że małe ranki nie mogą być powodem zakażenia. Najbardziej niebezpieczne mogą być głębokie ukłucia, zwłaszcza jeśli nie towarzyszy im krwawienie, bowiem przeniesione głęboko w tkanki przetrwalniki znajdują wtedy wspaniałe warunki do rozwoju. Każdą ranę należy więc dokładnie umyć mydłem pod intensywnym strumieniem wody, odkazić płynem odkażającym oraz owinąć lekkim opatrunkiem gazowym, zapewniając dostęp powietrza. Nie wolno zalepiać ran plastrami ani smarować ich maściami z antybiotykiem, gdyż oba te zabiegi tamują wentylację.
Jeśli rana została zadana brudnym narzędziem, zwłaszcza zanieczyszczonym ziemią, a w jej obrębie pojawiają się martwe tkanki, wydzielina ropna lub ropny strup – musisz natychmiast, maksymalnie w czasie 24 godzin, udać się do lekarza. Lekarz oczyści ranę chirurgicznie, usunie martwicze tkanki oraz właściwie i głęboko ją odkazi.
Jeśli w czasie ostatnich 5 lat pacjent nie otrzymywał szczepienia anatoksyną tężcową, na pewno ją dostanie. Jeśli nigdy nie był szczepiony – natychmiast otrzyma ludzką immunoglobulinę przeciw-tężcową (antytoksyna). Antytoksyna zapewnia natychmiastową, ale krótkotrwałą ochronę przed toksynami tężca. Rzeczywistą odporność zapewnia jedynie szczepienie anatoksyną.
W ramach programu obowiązkowych szczepień ochronnych niemowlęta i dzieci otrzymują cykl szczepień przeciwko tężcowi w tzw. szczepionce DiPerTe (lub DPT), która zapewnia ochronę przeciwko tężcowi, błonicy i krztuścowi. Szczepienia prowadzi się w 2., 4., 6. i 18. miesiącu życia oraz 6., 14. i 18. roku życia. U dorosłych przypominającą dawkę anatoksyny powinno się podawać nie rzadziej niż co 10 lat.
Jeśli ktokolwiek z twojej rodziny nie zaszczepił jeszcze dziecka lub siebie, przekonaj go o konieczności szczepienia i korzyściach, jakie z niego płyną. Każde szczepienie powinno zostać zapisane w dokumentach chorego, ponieważ zbyt częste podawanie anatoksyny może spowodować poważne objawy uczuleniowe.
Istnieją dowody, że pełny cykl szczepienia daje dobrą odporność przeciwko tężcowi przez okres znacznie dłuższy niż 10 lat. Niektórzy eksperci uważają wręcz, że przypominająca dawka anatoksyny podana na zakończenie szkoły wyższej oraz w wieku 60 lat zapewnia ochronę przed tężcem na całe życie.
Pamiętaj: najważniejszym sposobem ochrony przez tężcem jest podstawowa seria szczepień. Jeśli nigdy nie byłeś szczepiony, powinieneś natychmiast poprosić lekarza o przeprowadzenie podstawowego cyklu szczepienia (3 dawki i jedna przypominająca).